savings bank account आधुनिक काळातील बँकिंग सेवांमध्ये मोठे बदल होत आहेत. भारतीय रिझर्व्ह बँकेने (RBI) ग्राहकांच्या सुरक्षिततेसाठी आणि बँकिंग व्यवस्थेला अधिक मजबूत करण्यासाठी अनेक महत्त्वपूर्ण नियम सुधारले आहेत. या बदलांचा थेट परिणाम सर्व बँक खातेदारांवर होणार आहे. विशेषतः सेविंग खात्यांशी संबंधित नियमांमध्ये लक्षणीय सुधारणा करण्यात आल्या आहेत. हे नवीन नियम समजून घेणे प्रत्येक ग्राहकासाठी अत्यंत आवश्यक आहे, कारण यामुळे त्यांच्या दैनंदिन बँकिंग व्यवहारावर प्रभाव पडणार आहे.
नवीन नियमांचे मुख्य ध्येय
RBI च्या या नवीन धोरणामागे ग्राहकांना अधिक सुरक्षित, पारदर्शक आणि आधुनिक बँकिंग सेवा देण्याचा मुख्य हेतू आहे. डिजिटल व्यवहारांच्या वाढत्या प्रमाणामुळे सायबर सुरक्षेला अधिक महत्त्व देण्यात आले आहे. तसेच, ग्राहकांच्या आर्थिक माहितीचे संरक्षण करणे आणि बनावट व्यवहारांपासून त्यांचे बचाव करणे हे प्राथमिक उद्दिष्ट आहे. या सुधारणांमुळे बँकिंग व्यवस्था अधिक कार्यक्षम आणि विश्वासार्ह बनेल. ग्राहकांना डिजिटल माध्यमांचा अधिक वापर करण्यास प्रोत्साहन मिळेल आणि त्यामुळे बँकिंग सेवा अधिक जलद होतील.
किमान शिल्लक रकमेचे नवीन निकष
सध्याच्या नियमांनुसार विविध भौगोलिक क्षेत्रानुसार किमान शिल्लक रकमेचे वेगवेगळे मापदंड निश्चित करण्यात आले आहेत. महानगरीय भागातील ग्राहकांसाठी, अर्ध-शहरी भागातील ग्राहकांसाठी आणि ग्रामीण भागातील ग्राहकांसाठी वेगवेगळे निकष ठेवण्यात आले आहेत. जर खात्यात ठराविक किमान रक्कम राखली नाही, तर बँक दंड आकारू शकते. या नियमामुळे ग्राहकांनी आपल्या खात्यातील शिल्लक रकमेवर नियमित लक्ष ठेवणे आवश्यक आहे. दंड टाळण्यासाठी नियमित खाते तपासणी करणे महत्त्वाचे ठरेल.
ATM व्यवहारातील बदल
नवीन नियमांनुसार ATM च्या माध्यमातून मोफत व्यवहारांची संख्या मर्यादित करण्यात आली आहे. निश्चित व्यवहारांची संख्या पूर्ण झाल्यानंतर प्रत्येक व्यवहारासाठी अतिरिक्त शुल्क आकारले जाईल. यामुळे ग्राहकांना आपल्या ATM वापराचे नियोजन करावे लागेल. डिजिटल व्यवहारांना प्रोत्साहन देण्यासाठी मोबाइल बँकिंग आणि UPI च्या वापरावर भर देण्यात आला आहे. या बदलामुळे ग्राहकांना अधिक स्मार्ट आणि नियोजित पद्धतीने व्यवहार करावे लागतील.
KYC अपडेटची सक्ती
Know Your Customer (KYC) नियमांमध्ये महत्त्वपूर्ण बदल करण्यात आले आहेत. आता ग्राहकांना दर दोन ते तीन वर्षांनी त्यांची KYC माहिती अद्ययावत करावी लागेल. आधार कार्ड, पॅन कार्ड, पत्त्याचा पुरावा आणि अलीकडील फोटोसह संपूर्ण कागदपत्रे सादर करणे बंधनकारक आहे. या प्रक्रियेत विलंब केल्यास खाते तात्पुरते निष्क्रिय केले जाऊ शकते. KYC अपडेट करण्यामागे फसवणुकीपासून बचाव करणे आणि खातेदाराची अचूक माहिती ठेवणे हा मुख्य हेतू आहे.
मुख्य बँकांच्या धोरणातील सुधारणा
स्टेट बँक ऑफ इंडिया (SBI), पंजाब नॅशनल बँक (PNB) आणि बँक ऑफ बडोदा (BOB) यांसारख्या प्रमुख बँकांनी आपल्या सेवा नियमांमध्ये लक्षणीय बदल केले आहेत. या बँकांनी ग्राहकसेवा सुधारण्यासाठी अनेक नवीन उपक्रम राबवले आहेत. डिजिटल सुरक्षेवर अधिक भर देत त्यांनी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा समावेश केला आहे. ग्राहक अनुभव वाढवण्यासाठी कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि मशीन लर्निंगचा वापर सुरू केला आहे.
डिजिटल व्यवहारांना प्रोत्साहन
UPI (Unified Payments Interface) व्यवहारांच्या मर्यादेत वाढ करण्यात आली आहे. बँक ऑफ बडोदाने UPI द्वारे दैनिक व्यवहाराची मर्यादा ५ लाख रुपयांपर्यंत वाढवली आहे. या बदलामुळे मोठ्या प्रमाणातील व्यवहार अधिक सहज आणि जलद होतील. डिजिटल पेमेंटला प्रोत्साहन देण्यासाठी विविध सवलती आणि कॅशबॅक योजना देखील सुरू करण्यात आल्या आहेत. हे बदल भारताला कॅशलेस इकॉनॉमीच्या दिशेने नेण्यासाठी महत्त्वपूर्ण आहेत.
निष्क्रिय खाते सक्रिय करण्याची प्रक्रिया
जर एखाद्या खात्यामध्ये सलग दोन वर्षे कोणताही व्यवहार झाला नसेल, तर ते खाते निष्क्रिय घोषित केले जाते. अशा परिस्थितीत खाते पुन्हा सक्रिय करण्यासाठी खातेदाराने बँक शाखेला भेट देऊन लेखी अर्ज सादर करावा लागतो. या प्रक्रियेत ओळखीचे पुरावे आणि KYC कागदपत्रे आवश्यक असतात. निष्क्रिय खाते सक्रिय करण्यासाठी काही वेळा अतिरिक्त शुल्क देखील आकारले जाते. म्हणून नियमित व्यवहार करून खाते सक्रिय ठेवणे अधिक योग्य ठरते.
आकर्षक मुदत ठेव योजना
नवीन नियमांसोबतच अनेक बँकांनी आकर्षक मुदत ठेव (Fixed Deposit) योजना जाहीर केल्या आहेत. पंजाब नॅशनल बँकेने 303 दिवसांसाठी 7% आणि 506 दिवसांसाठी 6.7% व्याजदर देणारी योजना सुरू केली आहे. बँक ऑफ बडोदाने ‘सुपर सेवर FD’ आणि ‘लिक्विड FD’ सारख्या नवीन प्रकारच्या योजना आणल्या आहेत. या योजनांमुळे गुंतवणूकदारांना अधिक चांगले रिटर्न मिळण्याची संधी मिळते. तसेच लवचिकतेचे पर्याय देखील उपलब्ध होतात.
आधुनिक तंत्रज्ञानाचा समावेश
बँकिंग क्षेत्रात कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI), मशीन लर्निंग आणि बायोमेट्रिक तंत्रज्ञानाचा मोठ्या प्रमाणावर वापर सुरू झाला आहे. फेस आयडी, फिंगरप्रिंट लॉगिन आणि व्हॉइस रेकग्निशन यासारख्या सुरक्षा तंत्रांचा वापर वाढला आहे. AI चॅटबॉट्स आणि व्हॉट्सअॅप बँकिंगमुळे ग्राहक सेवा 24/7 उपलब्ध झाली आहे. ब्लॉकचेन तंत्रज्ञानाचा वापर करून व्यवहारांची सुरक्षा अधिक मजबूत करण्यात आली आहे. या तंत्रज्ञानांमुळे बँकिंग अधिक जलद, सुरक्षित आणि सोयीस्कर झाले आहे.
ग्रीन बँकिंगचा प्रचार
पर्यावरण संरक्षणाच्या दृष्टीने ग्रीन बँकिंगला प्रोत्साहन देण्यात येत आहे. कागदी व्यवहार कमी करून डिजिटल पद्धतींना प्राधान्य देण्यात येत आहे. ई-स्टेटमेंट, ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया आणि डिजिटल KYC यांमुळे कागदाचा वापर मोठ्या प्रमाणात कमी झाला आहे. सौर ऊर्जेवर चालणारी ATM मशीन्स आणि पर्यावरणपूरक बँक शाखा सुरू करण्यात आल्या आहेत. हे उपक्रम पर्यावरण संरक्षणात योगदान देतात आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी एक चांगले वातावरण निर्माण करतात.
ग्राहकांसाठी महत्त्वाचे सल्ले
नवीन बँकिंग नियमांना अनुकूल होण्यासाठी ग्राहकांनी काही महत्त्वाच्या गोष्टींकडे लक्ष द्यावे. नियमित खाते तपासणी करून किमान शिल्लक राखा. KYC माहिती वेळेवर अपडेट करा. डिजिटल व्यवहारांचा अधिक वापर करा. ATM वापराची मर्यादा लक्षात ठेवा. मुदत ठेवींमध्ये गुंतवणूक करून चांगले व्याजदर मिळवा. बँकिंग ऍप्स आणि इंटरनेट बँकिंगचा सुरक्षित वापर करा. कोणत्याही समस्येसाठी ग्राहक सेवा केंद्राशी संपर्क साधा.
नवीन बँकिंग नियम हे भविष्यातील आर्थिक व्यवस्थेच्या दिशेने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. या बदलांना स्वीकारून ग्राहकांना अधिक सुरक्षित आणि सोयीस्कर बँकिंग अनुभव मिळेल. डिजिटल तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर करून आपले आर्थिक व्यवहार अधिक कार्यक्षम बनवता येतील.
अस्वीकरण: वरील माहिती इंटरनेट प्लॅटफॉर्मवरून घेण्यात आलेली आहे. ही बातमी १००% सत्य आहे याची आम्ही हमी देत नाही. म्हणून कृपया विचारपूर्वक आणि योग्य सल्लामसलत करून पुढील प्रक्रिया करावी.
