Farmers accidents fund शेती व्यवसायात कार्यरत शेतकऱ्यांना दररोज विविध प्रकारच्या धोक्यांचा सामना करावा लागतो. यंत्रसामुग्री वापरताना, खतांचा वापर करताना किंवा इतर शेतकामे करताना अपघात होण्याची संभावना नेहमीच राहते. अशा अपघातांमुळे शेतकरी कुटुंबांची आर्थिक स्थिती गंभीरपणे बिघडू शकते. या समस्येवर तोडगा काढण्यासाठी महाराष्ट्र सरकारने ‘गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात विमा योजना’ राबवली आहे.
योजनेचा परिचय आणि उद्देश
ही विमा योजना मुख्यत: शेतकऱ्यांच्या सामाजिक आणि आर्थिक संरक्षणासाठी तयार करण्यात आली आहे. शेतीकामात झालेल्या अपघातामुळे शेतकऱ्यांच्या मृत्यू किंवा अपंगत्वाच्या प्रसंगी त्यांच्या कुटुंबियांना आर्थिक सहाय्य मिळावे हा मुख्य हेतू आहे. या योजनेमुळे शेतकरी कुटुंबांना अचानक आलेल्या आर्थिक संकटातून बाहेर पडण्यास मदत मिळते.
आर्थिक सहाय्याचे तपशील
या कल्याणकारी योजनेअंतर्गत अपघातजन्य मृत्यू झाल्यास लाभार्थींना दोन लाख रुपयांची आर्थिक सहाय्य प्रदान केली जाते. त्याचप्रमाणे अपघातामुळे शारीरिक अपंगत्व आल्यास देखील समान रक्कम दिली जाते. यामध्ये डोळ्यांचे नुकसान, हातापायाचे नुकसान किंवा कायमस्वरूपी अपंगत्व या सर्व बाबींचा समावेश आहे.
अपघातामुळे एक किंवा दोन्ही डोळे जाणे, एक किंवा दोन्ही हात अकुशल होणे, पायांचे नुकसान होणे या सर्व परिस्थितींमध्ये लाभार्थींना दोन लाख रुपयांची मदत मंजूर केली जाते. या आर्थिक सहाय्यामुळे कुटुंबाच्या तातडीच्या गरजा भागवता येतात आणि भविष्यासाठी काही आधार मिळतो.
रायगड जिल्ह्यातील यशस्वी अंमलबजावणी
चालू आर्थिक वर्ष २०२४-२५ मध्ये रायगड जिल्ह्यात या योजनेची उत्तम अंमलबजावणी झाली आहे. जिल्हाभरातून एकूण १३४ अर्ज प्राप्त झाले होते, त्यापैकी ९१ अर्जांना मान्यता मिळाली आहे. या मंजूर अर्जांसाठी एकूण १ कोटी ८१ लाख रुपयांचा निधी स्वीकृत करण्यात आला आहे.
या स्वीकृत रकमेपैकी ४७ शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यांमध्ये आतापर्यंत ९३ लाख रुपयांची रक्कम जमा करण्यात आली आहे. या आर्थिक सहाय्यामुळे अपघातग्रस्त शेतकरी कुटुंबांना तात्काळ आर्थिक स्वावलंबन मिळाले आहे. हे आकडे या योजनेच्या प्रभावी कार्यान्वयनाचे स्पष्ट दर्शन घडवतात.
पात्रता
या योजनेचा लाभ मिळवण्यासाठी महाराष्ट्रातील सर्व वहितीधारक खातेदार शेतकरी पात्र मानले जातात. केवळ जमिनीचे मालक नव्हे तर वहितीधारक नसलेल्या शेतकरी कुटुंबातील सदस्यांनाही या योजनेचा फायदा मिळू शकतो.
कुटुंबातील आई-वडील, पत्नी, मुलगा किंवा अविवाहित मुलगी यापैकी कोणताही व्यक्ती जो १० ते ७५ वर्षांच्या वयोमर्यादेत असेल तो या योजनेसाठी पात्र आहे. प्रत्येक कुटुंबातून कमाल दोन व्यक्तींना या योजनेत सामील करता येते, ज्यामुळे कुटुंबाच्या अधिक सदस्यांना संरक्षण मिळते.
योजनेचे सामाजिक महत्त्व
ही योजना केवळ आर्थिक सहाय्यापुरती मर्यादित नाही तर ती शेतकरी समुदायाच्या सामाजिक सुरक्षेचा एक महत्त्वाचा घटक आहे. शेतकामात होणारे अपघात हे अप्रत्याशित असतात आणि त्यामुळे कुटुंबाची संपूर्ण आर्थिक रचना कोसळू शकते. अशा वेळी या योजनेतून मिळणारी मदत कुटुंबाला पुन्हा उभे राहण्यास प्रेरणा देते.
दैनंदिन जीवनातील उपयोगिता
शेतकरी दैनंदिन जीवनात विविध यंत्रे, रसायने आणि औजारांचा वापर करतात. ट्रॅक्टर चालवताना, थ्रेशर वापरताना, पंपसेट दुरुस्त करताना किंवा झाडावर चढताना अपघात होण्याची शक्यता असते. या सर्व परिस्थितींमध्ये या विमा योजनेचे संरक्षण उपलब्ध असते.
आर्थिक स्थिरतेचे महत्त्व
शेतकरी कुटुंबांमध्ये मुख्यत: एकच व्यक्ती कमावणारी असते. त्या व्यक्तीला काही अपघात झाल्यास संपूर्ण कुटुंबाची आर्थिक जबाबदारी डगमगते. मुलांचे शिक्षण, घरची खर्च, कर्जाचे हप्ते अशा अनेक गोष्टींसाठी तातडीने पैशांची गरज भासते. या योजनेतून मिळणारी दोन लाख रुपयांची रक्कम या तातडीच्या गरजा भागवण्यास उपयोगी पडते.
योजनेची व्याप्ती
महाराष्ट्र राज्यभरात ही योजना राबवली जात आहे आणि सर्व जिल्ह्यांमध्ये त्याची अंमलबजावणी होत आहे. रायगड जिल्ह्याच्या यशस्वी उदाहरणाप्रमाणे इतर जिल्ह्यांमध्येही या योजनेचा चांगला प्रतिसाद मिळत आहे.
या विमा योजनेमुळे शेतकऱ्यांमध्ये सुरक्षेची भावना निर्माण होते. त्यामुळे ते अधिक धैर्याने शेतकामे करू शकतात. योजनेच्या माध्यमातून राज्य सरकारने शेतकऱ्यांच्या कल्याणाला प्राधान्य दिले आहे, जे प्रशंसनीय आहे.
अर्ज प्रक्रिया
या योजनेबाबत अधिक माहिती मिळवण्यासाठी आणि अर्ज करण्यासाठी शेतकरी स्थानिक कृषी कार्यालय, तालुका कार्यालय किंवा जिल्हा कलेक्टर कार्यालयाशी संपर्क साधू शकतात. तसेच ऑनलाइन पोर्टलद्वारेही अर्ज करता येतो.
गोपीनाथ मुंडे शेतकरी अपघात विमा योजना ही शेतकरी कल्याणाच्या दिशेने उचलण्यात आलेले एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. या योजनेमुळे शेतकरी कुटुंबांना आर्थिक संकटाच्या वेळी आधार मिळतो आणि त्यांचे सामाजिक संरक्षण होते. प्रत्येक शेतकऱ्याने या योजनेचा लाभ घेऊन आपल्या कुटुंबाची आर्थिक सुरक्षा सुनिश्चित करावी.
अस्वीकरण: वरील माहिती इंटरनेट प्लॅटफॉर्मवरून घेण्यात आली आहे. आम्ही या बातमीच्या शत शक्कल सत्यतेची हमी देत नाही. त्यामुळे कृपया विवेकबुद्धी वापरून पुढील कार्यवाही करावी.
